Rektum kanseri, rektumun iç yüzeyini döşeyen hücrelerde gelişen ve zamanla çevre dokulara/lenf bezlerine yayılabilen bir kanser türüdür. En sık uyarıcı belirtiler dışkıda kan, bağırsak alışkanlığında değişiklik, dışkılama sırasında ağrı ve tam boşalamama hissidir. Tanı genellikle kolonoskopi ve biyopsi ile konur; evreleme için pelvik MR, BT, EUS ve gerektiğinde PET-CT gibi görüntülemeler kullanılır. Prof. Dr. Samet Yardımcı, rektum kanserinde doğru evreleme ve hastaya özel planlamayla cerrahi, kemoterapi ve radyoterapi seçeneklerini multidisipliner yaklaşımla değerlendirir.
Rektum Kanseri Nedir?
Rektum kanseri; rektum dokusunda, çoğunlukla da iç yüzeyi kaplayan mukoza tabakasında gelişen hücrelerin kontrolsüz çoğalmasıyla ortaya çıkar. Birçok olguda başlangıç lezyonu, rektum astarında oluşan ve zaman içinde kansere dönüşebilen poliplerdir. Rektum ve kolon kanserleri klinik olarak birbirine yakın seyretse de, anatomik yerleşim nedeniyle tedavi planlaması farklılaşabilir. Bu yüzden rektum tümörlerinde evreleme ve cerrahi planlama çok daha kritik bir yer tutar.
Rektum Nedir?
Rektum, kalın bağırsağın son bölümüdür ve kolon ile anüs arasında yer alır. Temel görevi, vücuttan atılacak dışkıyı kısa süreli depolamak ve dışkılama sürecini kontrol eden mekanizmanın bir parçası olmaktır. Yaklaşık 12–15 cm uzunluğundadır. Rektum duvarı tabakalı bir yapıya sahiptir; içte mukus salgılayan mukoza, ortada kas tabakası ve dışta destek dokular bulunur. Rektumun çevresindeki lenf bezleri, hem bağışıklık sistemi açısından hem de kanserin yayılımını değerlendirmek açısından önem taşır.
Rektum Kanseri Belirtileri Nelerdir?
Rektum kanserinde en sık görülen belirti makattan kanama veya dışkıda kan görülmesidir. Bunun yanında dışkılama düzenindeki değişiklikler (kabızlık/ishal atakları, dışkı çapında incelme, sık tuvalete gitme), dışkıda mukus, ağrılı dışkılama, tam boşalamama hissi, karın ağrısı, kilo kaybı ve kansızlığa bağlı halsizlik/baş dönmesi görülebilir.
Rektum kanseri belirtileri şunları içerebilir:
- Makatta kanama veya dışkıda kan
- Kabızlık, ishal, aşırı gaz gibi bağırsak alışkanlıklarında değişim
- Dışkıda mukus
- Yeterince boşalamama hissi (tenesmus)
- Dışkılama sırasında ağrı
- Kramp tarzı karın ağrıları
- Dışkının “kalem inceliğinde” gelmesi
- Nedensiz kilo kaybı
- Nefes darlığı, halsizlik, baş dönmesi (kansızlığa bağlı)
Not: Makattan kanama hemoroid gibi daha sık görülen nedenlerle de olabilir; ancak özellikle 40 yaş üstünde veya kanama tekrarlıyorsa, gecikmeden değerlendirilmelidir.
Rektum Kanseri Neden Olur?
Rektum kanserinin tek bir “kesin nedeni” yoktur; çoğu hastada birden fazla risk faktörü bir araya gelir. Yaş ilerledikçe risk artar. Sigara ve alkol kullanımı, yüksek yağlı-düşük lifli beslenme, obezite, hareketsiz yaşam, diyabet gibi durumlar riskle ilişkilidir. Ayrıca polip öyküsü, ülseratif kolit ve Crohn gibi kronik iltihabi bağırsak hastalıkları ve Lynch sendromu/FAP gibi genetik yatkınlıklar rektum kanseri riskini yükseltir. Birinci derece akrabalarda kolorektal kanser öyküsü olması da tarama yaşını öne çeker.
Rektum Kanseri Nasıl Teşhis Edilir?
Rektum kanserinde erken tanı için tarama programları kritik önemdedir. Risk faktörü olmayan bireylerde taramaların genellikle 45–50 yaş aralığında başlaması önerilir (aile öyküsü veya özel risklerde daha erken). Tanıda altın standart yöntem kolonoskopidir. Kolonoskopi sırasında şüpheli alanlardan biyopsi alınabilir; patoloji sonucuyla kesin tanı konur.
Belirtiyle başvuran hastalarda tanı çoğunlukla şu tetkiklerle şekillenir:
- Kolonoskopi + biyopsi
- Tam kan sayımı (kansızlık değerlendirmesi)
- Gerekli hastalarda tümör belirteçleri (özellikle CEA)
Rektum Kanseri Evreleme (Hangi Tetkikler Yapılır?)
Rektum kanserinde evreleme, tedavi planının “ana belirleyicisidir.” Amaç; tümörün rektum duvarına ne kadar yayıldığını, lenf bezlerine sıçrayıp sıçramadığını ve uzak organ metastazı olup olmadığını netleştirmektir. Prof. Dr. Samet Yardımcı’nın yaklaşımında, evreleme yalnızca “rapor okumak” değil; cerrahi, onkoloji ve radyoloji bulgularının bir arada değerlendirildiği hasta odaklı bir süreçtir.
Evreleme sürecinde kullanılabilen başlıca yöntemler:
- Dijital rektal muayene (tümörün alt uç yerleşimi için önemli)
- Esnek/Rijit sigmoidoskopi (özellikle tümörün anüse mesafesini belirlemede)
- Pelvik MR (rektum tümöründe lokal yayılım ve lenf değerlendirmesi için çok değerlidir)
- BT (toraks/abdomen/pelvis) (uzak yayılım için)
- Endoskopik ultrason (EUS) (duvar katmanlarının ayrıntılı değerlendirmesi)
- PET-CT (seçilmiş olgularda, özellikle metastaz şüphesinde)
- Moleküler testler (metastatik hastalıkta hedefe yönelik tedaviler açısından KRAS vb.)
Rektum Kanserinin Evreleri Nelerdir?
Evreleme; tümörün derinliği, lenf tutulumu ve uzak metastaza göre belirlenir. Genel hatlarıyla:
- Evre 0: Kanser mukoza ile sınırlıdır.
- Evre 1: Daha derin tabakalara ilerlemiştir ancak sınırlıdır.
- Evre 2: Rektum duvarını daha kapsamlı tutar, lenf yoktur.
- Evre 3: Yakın lenf bezlerine yayılım vardır.
- Evre 4: Karaciğer/akciğer gibi uzak organlara metastaz söz konusudur.
Evre, tedavinin sırasını ve yöntemini belirler; örneğin bazı olgularda önce neoadjuvan (ameliyat öncesi) kemoradyoterapi, bazılarında doğrudan cerrahi gündeme gelebilir.
Rektum Kanseri Tedavisi
Rektum kanseri tedavisi, “tek bir yöntem” değildir; tümörün seviyesi, evresi, lenf durumu, hastanın genel sağlık durumu ve makatın korunabilirliği gibi çok sayıda parametreye göre kişiselleştirilir. Prof. Dr. Samet Yardımcı’nın rektum kanseri yaklaşımında temel hedef; onkolojik güvenliği sağlarken uygun hastada makat koruyucu cerrahi seçenekleriyle yaşam kalitesini korumaktır.
Rektum Kanseri Ameliyatı
Cerrahi, rektum kanserinde en sık başvurulan temel tedavi yöntemidir. Ameliyat planı tümörün yerleşimine göre değişir:
- Makat koruyucu ameliyatlar (uygun tümörlerde)
- Makat kaybı gerektiren ameliyatlar (tümör çok aşağı yerleşimli veya sfinkter tutulumluysa)
Uygun hastalarda; düşük anterior rezeksiyon, koloanal anastomoz, lokal/transanal eksizyon teknikleri, minimal invaziv yaklaşımlar gibi seçenekler gündeme gelebilir. Bazı durumlarda geçici veya kalıcı stoma ihtiyacı planlamanın bir parçası olabilir.
Rektum Kanserinde Kemoterapi ve Radyoterapi
Özellikle evre 2–3 rektum kanserinde kemoterapi ve radyoterapi, tümörü küçültmek, lenf riskini azaltmak ve nüks olasılığını düşürmek amacıyla ameliyat öncesi veya ameliyat sonrası uygulanabilir. Evre 1 olgularda yalnız cerrahi yeterli olabilir. En doğru sıralama, evreleme sonuçlarına ve tümörün rektumdaki seviyesine göre belirlenir.
Tedaviden Sonra Takip
Tedavi sonrası takip; nüksün erken yakalanması ve olası komplikasyonların yönetimi için gereklidir. Takipte; klinik kontroller, CEA ölçümleri, kolonoskopi ve seçilmiş olgularda görüntüleme tetkikleri kullanılabilir.
Rektum Kanseri Önlenebilir mi?
Rektum kanseri, birçok olguda poliplerden geliştiği için belirli ölçüde önlenebilir kabul edilir. En etkili koruyucu yaklaşım, yaş ve risk durumuna uygun kolonoskopi taraması ile poliplerin erken saptanıp çıkarılmasıdır. Bunun yanında:
- İdeal kilonun korunması
- Düzenli fiziksel aktivite
- Liften zengin, sebze-meyve ağırlıklı beslenme
- Kırmızı/işlenmiş et tüketimini sınırlama
- Sigara ve alkolü bırakma
gibi yaşam tarzı adımları riski azaltmaya yardımcı olabilir.
Rektum Kanserinde Beslenme Nasıl Olmalıdır?
Tedavi öncesi, tedavi süreci ve sonrasında beslenme; hastanın enerjisini koruması, kilo kaybının önlenmesi ve iyileşmenin desteklenmesi açısından önemlidir. Genel yaklaşım:
- Gün içinde küçük ve sık öğünler
- Her öğünde yeterli protein (yağsız et, balık, yumurta, yoğurt, baklagiller)
- Tam tahıllar ve lif kaynağı gıdalar (toleransa göre)
- Bol çeşitli renklerde sebze-meyve
- Yeterli su tüketimi
- İshal/kabızlık gibi bağırsak değişikliklerini hekime bildirme
- Takviye/vitamin kullanmadan önce mutlaka sağlık ekibiyle görüşme
Rektum Kanseri ile İlgili Sık Sorulan Sorular
Rektum kanseri kimlerde görülür?
Erkeklerde kadınlara göre biraz daha sık görülebilir. Yaşla birlikte risk artar. Genetik yatkınlık, polip öyküsü, kronik bağırsak iltihabi hastalıkları ve yaşam tarzı faktörleri riski yükseltir.
Rektum kanseri hangi yaşlarda görülür?
Her yaşta görülebilse de sıklıkla 50 yaş sonrası artar. Risk faktörü olanlarda daha erken yaşlarda ortaya çıkabilir.
Rektum kanseri için hangi doktora gidilmelidir?
Belirti varlığında Gastroenteroloji veya Genel Cerrahi değerlendirmesi gerekir. Tanı ve tedavi süreci çoğunlukla multidisipliner yürütülür.
Rektum kanseri bulaşıcı mıdır?
Hayır. Kanser bulaşıcı değildir. Ancak bazı ailelerde genetik yatkınlık nedeniyle risk artabilir.
Hemoroid rektum kanserine neden olur mu?
Hemoroid rektum kanserine neden olmaz. Ancak kanama gibi belirtiler benzer olabileceği için “hemoroid” diyerek gecikmemek gerekir.
Rektum kanseri hangi organlara yayılır?
En sık lenf bezleri, karaciğer ve akciğer; daha nadiren kemik ve beyin gibi bölgeler etkilenebilir.
Rektum kanseri yaşam süresi ne kadardır?
Yaşam süresi; evre, tümörün biyolojik özellikleri, hastanın genel durumu ve tedaviye yanıt gibi birçok faktöre göre değişir. Bu nedenle en doğru değerlendirme, hastaya özel evreleme ve tedavi planı sonrası yapılır.
Instagram: Prof. Dr. Samet Yardımcı